در شرایطی که جهان در عصر استعمار نو بود و اندیشه های ناسیونالیسم برای کشورها جاذبه داشت کارل مارکس اندیشه ی جهان وطنی و اتحاد پرولتاریای جهان را مطرح نمود که به سرعت با استقبال عمومی روبرو شد و در هر یک از کشورهای جهان و به ویژه کشورهای صنعتی جهان احزاب کارگری شکل گرفت و سوسیالیسم و کمونیسم جایگاه یافتند. در بحبوحه ی جنگ جهانی اول وقتی به سال ۱۹۱۷ لنین توانست در روسیه انقلاب کمونیستی بر پا کند و به دنبال آن اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی شکل گرفت عملا اندیشه ی جهان وطنی با محوریت شوروی گام های اساسی به جلو برداشت. در ادامه متفکران جهان غیر سوسیالیست گرایش به انواع انسان گرایی در مقابل جهان وطنی نشان دادند تا آنجا که سوسیالیسم هم خود را تعدیل نمود و گرایش سوسیالیسم انسانی غلبه یافت.
با سقوط اتحاد شوروی و شکل گیری کشورهای مستقل به نظر می رسید که نوعی از ناسیونالیسم در حال شکل گیری است اما جهانی شدن موضوعاتی چون محیط زیست و حقوق بشر پوششی بر ناسیونالیسم در حال شکل گیری بود اما به قدرت رسیدن سیاستمداران و احزاب ناسیونالیست در کشورهای مختلف جهان از هند و برزیل گرفته تا برخی کشورهای اروپایی روشن ساخت که عِرق ملی در حال غلیان است. به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در امریکا یک اتفاق تلقی شد اما انتخابات اخیر امریکا و شرکت بی سابقه ی مردم امریکا در آن بدون توجه به برنده انتخابات و با عنایت به رای دونالد ترامپ می توان نتیجه گرفت که آنچه در چهار سال قبل در ۲۰۱۶ روی داد یک اتفاق نبود و حتی در کشوری چون امریکا نیز ملی گرایی افراطی ترامپ با استقبال روبروست و این در واقع پایان واقعی تئوری جهان وطنی است و جهان یک بار دیگر به سمت ناسیونالیزمی پیش می رود که در چشم انداز، آینده روشنی برای آن دیده نمی شود.

سرمقاله / دکتر محمدتقی رخشانی